İhbar süresinde işçinin hakları

İhbar süresinde işçi hakları

İhbar süresi iki şekilde gündeme gelebilir. İlkinde işveren işçisini çıkaracaktır ve işçiye ihbar süresi kullandırır ve ikincisinde işçi işten ayrılacaktır, ihbar süresi kadar çalışır. Hangi durum söz konusu olursa olsun, hem işçinin hem de işverenin uyması gereken kurallar ve sahip oldukları haklar vardır. Peki ihbar süresince işçinin hakları nelerdir?

İhbar süreleri

İhbar öneli, işçinin kıdemine göre belirlenmektedir. Buna göre ihbar süreleri,

• Kıdemi 6 aya kadar olan işçi için 2 hafta
• 6 aydan 1,5 yıla kadar olan işçi için 4 hafta
• 1,5 yıldan 3 yıla kadar kıdemi olan içi için 6 hafta
• 3 yıldan fazla kıdemi olan işçi için 8 hafta

Gördüğünüz üzere, işçinin çalışması 1 gün dahi olsa, o işçi için de ihbar süreleri gündeme gelecektir. Ama burada bir ayrıntıyı yazmadan geçmek istemiyorum. İş sözleşmesinde deneme süresi varsa, farklı bir durum ortaya çıkar. Bu deneme süresinde, taraflardan hangisi iş sözleşmesini feshederse etsin, ihbar süreleri ve ihbar tazminatı gündeme gelmeyecektir. Bu, deneme süreli iş sözleşmelerine has bir durumdur.

İhbar süreleri ne zaman gündeme gelir?

Peki ama hangi durumlarda ihbar süresinden bahsetmemiz gerekir? İş Kanununa göre iki temel fesih yöntemi vardır. Birincisi haklı nedenle derhal fesih, ikincisi ise süreli fesihtir. Önce, hangi durumda ihbar süresinin söz konusu olmayacağını açıklamak isterim.

Haklı nedenle fesih, İş Kanununun 24 ve 25inci maddelerinde belirlenen bir fesih türüdür. Adından da anlaşılacağı üzere, ortada haklı bir nedeni bulunan taraf iş sözleşmesini feshedilmekte ve bu fesih DERHAL sonuç doğurmaktadır. Derhal sonuç doğurmanın anlamı ise, elbette ki ihbar sürelerinin gündeme gelmeyecek olmasıdır.

Diğer fesih şekli ise süreli fesihtir.  İşverenin ya da işçinin haklı bir gerekçesi yoksa ama taraflardan her hangi birisi iş sözleşmesini feshetmek istiyorsa, bu fesih türü gündeme gelir. Örneklerle konuyu somutlaştırabiliriz.

İşçi daha iyi koşullarda bir iş bulmuş, işten sıkılmış, maaşı beğenmiyor, başka bir şehre taşınıyor ya da kendine bir iş kurmaya karar vermiş olabilir. Bunlardan hiçbiri haklı fesih gerekçesi değildir. Ya da işveren işçisinin performansını beğenmiyor, onun yerine yeni bir işçi bulmuş, ekonomik olarak sıkıntıda olabilir. Bunlar da haklı gerekçeler değildir.

İşte böyle durumlarda, iş sözleşmesini feshetmek isteyen işçi ya da işveren bunu İş Kanununun 17nci maddesine göre yapacaktır. Ancak bu maddeye göre, karşı tarafa belirli bir süre önceden bildirimde bulunulması gerekir. İşte bu bildirim süresine, ihbar süresi diyoruz.

İhbar tazminatı nedir?

Kısaca, ihbar tazminatından da bahsetmek isterim. Çünkü bu tazminat, ihbar süresiyle doğrudan ilişkilidir. İhbar tazminatına hak kazanabilmenin ön şartı, karşı tarafça uyulması gereken ihbar sürelerine uyulmamış olmasıdır.

Bazen taraflar, aralarındaki anlaşmazlıklardan ya da özel sebeplerden ötürü, ihbar süresini beklemek istemez. 8 haftayı bulabilen bu süre, sözleşmesini feshedecek tarafa uzun gelebilir. Bunun da çözümü vardır; işçi ya da işveren bu süreleri beklemek yerine, ücreti kadar tazminatı karşı tarafa ödeyebilir. İhbar tazminatı, ihbar sürelerine göre hesaplanacak ve örneğin 6 haftalık ihbar süresine tabi bir işçi için, 6 haftalık ücreti kadar olacaktır.

İhbar süresinde sahip olunan haklar

Bunları önce maddeler halinde yazmak istiyorum.

• İhbar süresi eksiksiz kullandırılmalıdır.
• İşçiye iş arama izni verilmelidir.
• İşçinin ücret ve olması durumunda fazla mesai ücretlerini de ödenmesi gerekir.

Yargıtay’a göre ihbar süresi tam kullandırılmalıdır. Bir başka deyişle, örneğin 4 haftalık ihbar süresi olan işçiye 3 hafta ihbar süresi kullandırılıp 1 hafta çalıştırılması halinde, yüksek mahkeme bu işçi için 4 haftalık ihbar tazminatını hükmetmektedir.

Bu sürede işçinin sahip olduğu en önemli hak iş arama iznidir. İşveren tarafından işten çıkarılan bir işçinin mağdur olmaması için, çalışmaya devam edeceği süre boyunca da iş araması gerekir. Hem işyerinde çalışmaya devam ederek maaşını alacak hem de yeni iş arayabilecektir. Hatta iş arama izninin birleştirilerek toplu kullanılması da mümkündür ki böylece daha rahat iş arama imkanı bulunabilsin.

İşçiye verilmesi gereken iş arama izni ise günde en az 2 saattir. İşçiye bu izin günlük verilirse, işçi işe 2 saat geç gelebilir ya da 2 saat işten erken çıkabilir. Toplu kullandırılması durumunda, hesabın nasıl yapılması gerektiğini daha önce yazmıştım.

İhbar süresinde işçinin maaşını almaya devam edeceği açıktır. Ama diğer bazı hususlarda kafa karışıklığı olduğunu görüyorum. Fazla mesai bunların başında geliyor. İşçi ihbar süresini kullanıyor olsa da, halen işverenin işçisidir. Eğer bu işçi, haftalık 45 saatin üzerinde çalıştırılmışsa, ona fazla mesai ücretinin ödenmesi gerekir. Bu işçiye hafta tatili de kullandırılmalıdır.

SONUÇ

İhbar süresini kullanan bir işçinin en temel hakkı, iş arama iznidir. Günde en az iki saat olan bu izin; işçiye günlük de kullandırılabilir,  toplu olarak da verilebilir.

İhbar süresi eksiksiz kullandırılmalı ve işçiye maaş ve fazla mesai ücreti gibi hakları ödenmeye devam edilirken, hafta tatili ve diğer sosyal hakları da kullandırılmalıdır.